اهمیت فضای سبز در سلامت روح و جسم
در تعریف شهرسازی آمده‌است: فرایندی برای شکل‌دهی فیزیکی بافت‌های مختلف شهری و روستایی که منجر به عمران و آبادانی گردد. در بهداشت روانی به دنبال آن هستیم شرایط را طوری فراهم کنیم تا انسان توانایی کامل برای ایفای نقش‌های جسمی و روانی خود را داشته‌باشد. باید توجه داشت که بهداشت مقدمه سلامتی است یا به عبارت بهتر رعایت بهداشت، حفظ و ایجاد سلامتی را به دنبال دارد. با دقت در واژه‌هایی چون عمران و آبادانی در شهرسازی و تعریفی که برای بهداشت روانی شده، تکیه بر ایجاد فضا و شرایط مناسب برای زندگی سعادت‌مندانه انسان است.
مسائل شهری تأثیرگذار بر سلامت روانی
انسان تحت تأثیر شرایط محیطی و عوامل فردی نامطبوع، تعادل و آرامش روحی و روانی خود را از دست داده و دچار مسائلی چون استرس و اضطراب، خشونت و پرخاشگری، افسردگی و ناکامی و … می‌گردد. هر کدام از موارد اشاره شده نمادها و علائمی از بیماری روانی است. برخی از عوامل مؤثر در تهدید سلامت روانی که ناشی از زندگی شهری است ( البته شهری که اصول و ضوابط شهرسازی در آن رعایت نشده ) عبارتند از:
- عدم زیبایی سیما و منظر شهر
- ترافیک
- آلودگی صوتی
- آلودگی هوا
- عدم دسترسی به مراکز برطرف‌کننده نیازهای زندگی
- تأثیر متقابل افراد
هر کدام از مسائل ذکر شده به‌نوعی باعث بروز مسائل روانی می‌گردد مثلاً نبود زیبایی سیما و منظر شهر، ایجاد افسردگی می‌کند. ترافیک، باعث بروز اضطراب و استرس می‌گردد. آلودگی صوتی، حس خشونت و پرخاشگری انسان را تحریک می‌کند. آلودگی هوا گرچه تأثیر جسمی بیشتری دارد اما در بعد روانی باعث تضعیف سیستم عصبی و اثر منفی بر آن می‌گردد. عدم دسترسی، سبب تأخیر در برنامه‌ها شده و حس ناکامی را ایجاد می‌کند و همان‌طور که بیماری‌های جسمی افراد به یکدیگر سرایت می‌کند، مسائل روانی نیز سرایت نموده و افراد سالم را دچار می‌کند.راه‌کارهای عملی کنترل و رفع مسائل شهری راه‌کارهای ذکر شده در این قسمت، نه‌تنها مسائل شهری را مرتفع می‌نماید بلکه اجرای آنها معظلاتی که منشأ آن مسائل فردی، خانوادگی، شغلی و … هستند را نیز برطرف خواهد نمود. برخی از این موارد عبارتند از:
- توسعه فضاهای سبز
- ایجاد فضاهای عمومی
- ایجاد اماکن تفریحی
- ایجاد فضاهای ورزشی
- ایجاد شهر مجازی (الکترونیکی)
- توسعه وسائط نقلیه عمومی (مترو، منوریل و …)
هر کدام از موارد فوق‌الذکر به‌نحوی در رفع مسائل شهری مؤثر واقع خواهد شد. مثلاً زیباسازی شهر و توسعه فضای سبز نه‌تنها افسردگی را از بین می‌برد بلکه افزایش حس لذت و روحیه را به‌دنبال دارد. فضاهای عمومی و اماکن تفریحی در کاهش اضطراب و استرس، کارکرد درمانی داشته و با ایجاد لطافت روحی و عاطفی در شهروندان، حس خشونت و پرخاشگری آنها را کنترل خواهد کرد. انجام فعالیت‌های ورزشی در رفع استرس و سایر مسائل روانی و ایجاد روحیه شادی و نشاط معجزه می‌کند. امروزه کارشناسان، تقویت روحیه و روان را از طریق تقویت قوای جسمی توصیه می‌کنند.
آلودگی هوای شهر و سلامتی ساکنین شهر
به گفته کارشناسان و متخصصان سلامت و بهداشت محیط تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است و آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بیشتر از سایرین است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند. برخی بیماری‌ها مانند آسم و بیماری‌های قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می‌شوند و معمولا میزان آسیب‌ها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد . آثار کوتاه مدت آلودگی هوا شامل حساسیت چشم‌ها ، بینی و حلق، عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی مانند برونشیت و ذات الریه ، سردرد ، تهوع و واکنش آلرژیک می‌باشد. آلودگی هوا برای کوتاه مدت می‌تواند بیماری مبتلایان به آسم و آمفیزم را تشدید کند. این پدیده در دراز مدت نیز می‌تواند بیماری مزمن تنفسی، سرطان ریه، بیماری قلبی و حتی آسیب به مغز، اعصاب ، کبد و کلیه ها را ایجاد کند.
تماس مداوم با آلاینده ها بر ریه کودکان تاثیر می‌گذارد و در سالمندان سبب تشدید بیماری می‌شود. عقیم شدن مردان نیز از عوارض آلودگی هوا شناخته شده است، آلودگی هوا نه تنها باعث ازدیاد سقط جنین می‌شود بلکه حتی در زیبایی کودکان نیز تاثیر گذار است. پزشکان از جمله عوامل موثر در بروز جوش صورت را آلودگی هوا می‌دانند. این معضل برای بیماران دیابتی نیز مرگبار است زیرا در فرایند کنترل جریان خون در دیابتی‌ها اختلال ایجاد می‌کند. بنا بر آمارهای موجود جهانی سالانه ۵/۲ میلیون نفر در دنیا در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که در این میان بیشترین میزان مرگ و میر ها به علت آلودگی هوا در فضاهای بسته مانند خانه است.
از این رو تهویه کافی برای کاهش آلاینده ها در محیطهای بسته مساله مهمی به شمار می‌رود. آلودگی هوا به افزایش میزان گازهای سمی و ذرات ریز جامد و مایع در هوا در غلظتهایی که تهدید کننده سلامتی هستند گفته می‌شود. برگ درخت و گیاهان می‌توانند بهترین وسیله برای بهبود کیفیت هوای محیط زیست بشری باشند و حتی قادرند گازها و ذرات آلاینده را از هوا خارج کرده و مصرف انرژی را کاهش دهند. این کارشناس مسایل زیست محیطی با تاکید بر اینکه تنفس هوای سالم حق طبیعی همه مردم است ، پیاده روی و استفاده از دوچرخه را برای داشتن هوایی سالم و پاکیزه توصیه می‌شود.
فضای سبز شهر و سلامت
هر فردی در دنیا به ۲ تا ۴ متر مربع فضای سبز نیاز دارد تا با کمبود اکسیژن و مشکلات جسمی و روانی روبرو نشود. در این میان مهندسی فضای سبز با ایجاد فضای سبز در سطح شهرها مانند کاشت درختان در حاشیه خیابان‌ها و ایجاد انواع پارک‌های جنگلی، کوهستانی و منطقه‌ای، فضاسازی و زیباسازی پارک‌ها، کاهش آلودگی‌های بصری و ایجاد مناظر زیبا، تقلیل صداهای آزار دهنده و تعدیل آلودگی‌های صوتی، حفاظت و صیانت از محیط طبیعی و منابع موجود در آن، حفاظت از تنوع حیاتی گیاهان،عامل حفظ فضای سبز و سلامت و زیبایی سکونت‌گاه‌های انسان می‌گردد و نیاز انسان‌ها را به فضای سبز موردنظر تأمین می‌کند.در واقع مهندسی فضای سبز با ایجاد و حفظ مناظر طبیعی در اطراف منازل و در سطوح وسیع‌تر؛ یعنی شهر و اطراف آن، کیفیت زندگی را در شهرها بالا می‌برد. زیرا فضای سبز شهر، دستگاه تنفس شهر است. از سوی دیگر ایجاد فضای سبز به سلامت جسم و روان ساکنین شهرها کمک می‌کند تا مردمی که امکان استفاده روزمره از طبیعت را در خود شهر ندارند ، این امکان برای آنها به وجود آید
